විසිර ගිය යුදෙව් ජනතාවගේ මුඛයන්ගෙන් නිරතුරුව නික්මුණ කියමන වූයේ “හා’ෂානා හා’බාආහ බ’යෙරුෂලායිම්” යන්නයි. එහි අරුත “ලබන වසරේ යෙරුසලමේදී” වේ. නොයෙකුත් අන්දමේ පීඩාවන් හට භාජනය වීම හේතුවෙන් 1850ස් ගණන් සිට, තමන්ගේ ආදිපීතෘන් හට දෙවිඳුන් පොරොන්දුවූ දේශයට “නැවත පැමිණීම” යුදෙව් මිනිසුන් ඇරඹූහ. ඊට ප්‍රථම පවා එහි පැමිණි යුදෙව් මිනිසුන් වූහ. එනමුත් ලිඛිත වාර්තා බහුලව ඇත්තේ, එතැන් පටන් පැමිණි…
යුදෙව් මිනිසුන්, රෝම අධිරාජ්‍යය මගින් ක්‍රි. ව. 70දී සහ 135දී තමන්ගේ දේශයෙන් පිටමං කලපසු මුළු ලොව පුරා විසිර ගියහ. එනමුත් පදිංචිවූ සෑම රටකම ඔවූහූ ‘යුදෙව් විරෝධි ක්‍රියාවන්ට’ මුහුණ පෑහ. බොහෝ අවස්ථාවන්හිදී, ශතවර්ෂ ගණනාවක් පවා පදිංචිව සිටි ප්‍රදේශ හෝ රටවලින් පළවා හරිනු ලැබූහ. උදාහරණයක් ලෙස ක්‍රි.ව. 1290 දී පළමුවන එඩ්වඩ් රජ, “සියලුම යුදෙව් මිනිසුන්” එංගලන්තයෙන් පලවා…
මැද පෙරදිග පිහිටි කුඩාම රට වන ඉශ්‍රායලය වෙත, මුළු ලෝකයේම අවධානය උපරිම ලෙස, ‘දීර්ඝ කලකට’ යොමුවී තිබීමම පුදුමයට කරුණකි. සිංගප්පූරුව වැනි කුඩා රටක සිදුවන දේ හෝ දූපත් සමූහයකින් සමන්විත වූ ‘ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියාද’ කෙරෙන පිලීපීනය වැනි රාජ්‍යයකට පවා, මේ හා සමාන දිගු කාලින අවධානයක්, ජාත්‍යන්තර වශයෙන් කිසි කලෙකත් යොමුවූයේ නැත. තව උදාහරණයක් ගතහොත්, කොවිඩ් උවදුරට ප්‍රථම, ආසියාවේ බලවතුක වන ඉන්දියාව, කාෂ්මීර දේශයට යම් බලපෑම් කළේය. ඉන්දියාව එසේ කලේ කාශ්මීරයෙන් ‘එක රොකට්’ එකක් වත්, ඉන්දියාවේ කිසිම නගරයක් වෙත…
මීළඟට මැද පෙරදිග සිදුවන්නට යන සැලකිය යුතුම සිද්ධිය, මීට අවුරුදු 2700 කට පෙර ජීවත්වූ යෙසායා නැමැති යුදෙව් අනාගතවක්තෘ මෙලෙස ලියා ඇත.“බලව, දමස්කය නුවරක්ව නොතිබෙන ලෙස අහක් කරනු ලැබ, ජරාවාස ගොඩක් වන්නේය” (යෙසායා 17:1). ‘දමස්කය’ යනු සිරියාවේ අගනුවර වන අතර, බෂාර් අල් අසාඩ් එම රටේ වර්තමාන ජනාධිපති වේ. 1948ටේ ඊශ්‍රායලය ‘නැවත ස්ථාපිතවූ’ පසු, ඔවුනට මුහුණ පෑමට…
පැරණිම ලිඛිත භාෂාවන් ලෙස සාමාන්‍යයෙන් සලකනු ලබන්නේ ක්‍රි.පූ. 2000-3000 අතර ලියැවී ඇතැයි විශ්වාස කරන “අක්කාඩියන් සහ සුමේරියන්” ලියවිලි වේ. අක්කාඩියන්, අසිරියානු අධිරාජ්‍යයේ භාෂාව විය. එනමුත් පසුකාලීනව බැබිලෝනියානු අධිරාජ්‍යය ස්ථාපිත වූ පසු ඔවුන්ගේ භාෂාවවූ “පුරාතන ඇරමැයික්” භාවිතාවීම ඇරඹුනි. එම ලියවිලි වල “ලෝකය මැවීම සහ පෘථිවිය වසාගත් ජලගැල්මක්” සිදුවූ බව සඳහන් ඇත. එමෙන්ම ලිඛිත ඊජිප්තු භාෂාවේ ආරම්භය…
මීට අවුරුදු 50 කට පෙර “ගෝලීය” යන වචනය සාමාන්‍යයෙන් භාවිතා වුයේ වටකුරු දෙයක් හා සම්බන්ධව පමණි. එනමුත් වර්තමානයේ එයින් අදහස් වන්නේ ‘මුළු ලොව හා සම්බන්ධව’ යන්නයි. වසර 2500 කට පෙර පැවතිවයාවූ බැබිලෝනියානු අධිරාජ්‍යයේ නායක නෙබුකද්නේසර් රජුට සහ ඔහුගෙන් පසුව පත්වූ අනෙකුත් නායකයන්ට පමණක් නොව, එම අධිරාජ්‍යයට පසු ඉදිවූ, ‘මේද හා පර්සියානු’ අධිරාජ්‍යයේ මුල් නායකයන්ටද උපදේශකයෙකුවූ…
ලෝක ඉතිහාසය අනුව ප්‍රථම ශිෂ්ඨාචාරය “මෙසපොතේමියාවෙන්” වේ. එම වචනයේ තේරුම ‘ගංගා දෙක අතර’ යන්නයි. එම ගංගා දෙක වර්තමාන ඉරාක සහ ඉරාන ප්‍රදේශයන්හි පිහිටි “ප්‍රාත් සහ ටීග්‍රිස්” වේ. දේව වචනය අනුවද එය එසේමය. බයිබලයේ එම ප්‍රදේශය උදෙසා ව්‍යවහාර වන්නේ “ෂීනාර්” යන නාමයයි. යෝෂුවා 10:13 හි සඳහන් යාෂාර් නැමති තැනැත්තා විසින් ලියා ඇති පොත ප්‍රකාර, ෂීනාර් යන…